پزشکیان در دوحه؛ آزمون بزرگ دیپلماسی ایران در اوج بحران خاورمیانه | چرا اجلاس قطر سرنوشتساز است؟
رویداد۲۴| مسعود پزشکیان رئیس جمهور صبح امروز به منظور شرکت در اجلاس سران کشورهای عربی و اسلامی عازم دوحه قطر شد.
او قبل از عزیمت به دوحه تاکید کرد: رژیم صهیونیستی به هر کشوری که میخواهد حمله میکند و متاسفانه آمریکا و یک سری از کشورهای اروپایی نیز از این رژیم پشتیبانی میکنند.
وی افزود: اگر وحدت داشته باشیم میتوانیم اقدامات خوبی در زمینه مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی داشته باشیم.
سفر مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، به دوحه را نمیتوان یک سفر عادی یا تشریفاتی دانست؛ این سفر در شرایطی انجام میشود که خاورمیانه در یکی از حساسترین مقاطع سالهای اخیر قرار دارد. از جنگ ۱۲ روزه میان اسرائیل و گروههای مقاومت گرفته تا حملۀ اخیر اسرائیل به خاک قطر، فضایی متشنج ایجاد کرده که اجلاس سران کشورهای عربی و اسلامی در دوحه را به آوردگاهی سرنوشتساز بدل کرده است.
حمله اسرائیل به دوحه، که طی آن دفاتر حماس هدف قرار گرفت و یک مأمور قطری جان خود را از دست داد، به تعبیر بسیاری از رسانهها شکستن یکی از «خطوط قرمز دیپلماسی» بود. قطر، که سالها نقش میانجی میان گروههای فلسطینی و حتی میانجی در پروندههای منطقهای را ایفا کرده، ناگهان خود به هدف مستقیم حمله تبدیل شد. این رویداد، واکنش شدید بسیاری از کشورهای اسلامی را به دنبال داشت و به گفته تحلیلگران، به نقطۀ اشتراک تازهای برای بازسازی اتحاد اسلامی علیه اسرائیل تبدیل شده است.
پیام سفر پزشکیان چیست؟
در چنین فضایی، حضور پزشکیان در اجلاس دوحه حامل پیامهای چندلایه است. نخست، پیام همبستگی ایران با قطر بهعنوان کشوری که حاکمیتش نقض شده است. دوم، تقویت روایت ایران مبنی بر ضرورت وحدت اسلامی در برابر تجاوز اسرائیل؛ و سوم، کوشش برای تأثیرگذاری بر بیانیۀ نهایی اجلاس؛ بیانیهای که طبق پیشنویسهای منتشرشده، حمله اسرائیل به قطر را تهدیدی مستقیم برای روند عادیسازی روابط دانسته است. این بند برای ایران اهمیت مضاعفی دارد، زیرا میتواند زمینهای برای کند شدن یا حتی توقف فرایندی باشد که سالهاست بخشی از جهان عرب در آن گام گذاشتهاند.
رسانههای بینالمللی با دقت این تحولات را دنبال کردهاند. خبرگزاری آسوشیتدپرس این حمله را «نقض آشکار قوانین بینالمللی و تهدیدی علیه ثبات منطقه» خوانده است. رویترز بر این نکته تأکید کرده که قطر بهعنوان میانجی اصلی در بحرانهای غزه و فلسطین، پس از این حمله با چالش جدی در حفظ جایگاه بیطرفانه خود روبهرو شده است.
در بین رسانههای داخلی نیز فرارو گزارش داده که پیشنویس بیانیۀ اجلاس، صریحاً اقدام اسرائیل را مانعی برای عادیسازی روابط توصیف کرده است؛ نکتهای که در رسانههای عربی نیز بازتاب گستردهای یافته است. در همین حال، برخی رسانههای غربی پرسیدهاند که آیا کشورهای اسلامی از سطح محکومیت لفظی فراتر میروند و به سمت اقدامات عملی خواهند رفت یا نه.
نقطه عطف در دیپلماسی منطقهای ایران
پاسخ به این پرسش برای ایران نیز اهمیت راهبردی دارد. اگر اجلاس دوحه بتواند تصمیمهای عملی بگیرد ـ از تحریم و فشار اقتصادی گرفته تا پیگیری حقوقی در مجامع بینالمللی ـ جایگاه تهران بهعنوان مدافع اصلی آرمان فلسطین و مخالف عادیسازی روابط با اسرائیل تقویت خواهد شد. اما اگر نشست تنها به صدور بیانیهای سیاسی محدود شود، باز هم حضور پزشکیان فرصتی است برای تثبیت موقعیت ایران در معادلات منطقه و ارسال پیام به افکار عمومی جهان اسلام.
به این ترتیب، سفر پزشکیان به دوحه را باید نقطه عطفی برای دیپلماسی ایران دانست؛ سفری که در بستر بحرانی بیسابقه شکل گرفته و میتواند نهتنها آینده روابط ایران با قطر، بلکه مسیر اتحاد اسلامی در برابر تجاوزگری اسرائیل را نیز تحتتأثیر قرار دهد.
